Verpleegkundigen veroveren de wetenschap

‘De wetenschappelijke ontwikkeling van het verpleegkundig vakgebied is nog niet overal goed zichtbaar’, zegt Lisette Schoonhoven (foto boven artikel). De hoogleraar kwaliteit en veiligheid van verpleegkundige zorg van het UMC Utrecht is betrokken bij Leadership Mentoring in Nursing Research (LMNR). Dat programma is bedoeld om leiderschap in verpleegkundig onderzoek te versterken, aldus Schoonhoven. ‘Willen we ons als verpleegkundigen en als beroepsgroep blijven ontwikkelen en blijven werken aan betere patiëntenzorg, dan zijn onderzoek en innovatie onontbeerlijk. Onderzoek zet ons werk ook in de etalage.’

Niet-pluis-gevoel

Verpleegkundigen geven nu vaak zorg zoals ze dat geleerd hebben. ‘Maar voor een goede praktijkvoering is het belangrijk dat verpleegkundigen stilstaan bij vragen als: waarom doe ik dit zo? Is er wellicht een betere manier?’ Wetenschappelijke kennis helpt om verpleegkundig handelen te onderbouwen, zegt Schoonhoven. Zo promoveerde Gooske Douw op het niet-pluis-gevoel van verpleegkundigen: door welke signalen krijgen zij dat gevoel? ‘Ze identificeerde 9 indicatoren, van veranderingen in de ademhaling en in circulatie tot mentale veranderingen. Die indicatoren geven een objectieve basis aan het niet-pluis-gevoel en zijn zowel samen als apart goede voorspellers van achteruitgang bij de patiënt. Verpleegkundigen kunnen ze gebruiken bij de overdracht en bij het oproepen van de arts.’

Coaching

Het aantal gepromoveerde verpleegkundigen neemt gestaag toe. Maar deze wetenschappers zijn nog weinig zichtbaar en carrière maken is niet vanzelfsprekend. Het LMNR-programma coacht zorgvuldig geselecteerde gepromoveerde verpleegkundigen – ‘fellows’ – bij het verwerven van vaardigheden om een leidende rol te spelen in onderzoek, onderwijs en de vertaling van evidence naar de praktijk. Op het programma staan thema’s als het ontwikkelen van een onderzoeksprogramma, nationale en internationale samenwerking, subsidievoorstellen schrijven, maar ook zaken als persoonlijke presentatie, communicatie en onderhandelen. ‘Alles wat je moet kunnen als je een leider bent in verpleegkundig onderzoek.’

‘We willen dat verpleegkundigen zo nieuwsgierig naar hun vak zijn dat ze zich vragen stellen die ze zelf uitzoeken of voorleggen aan een onderzoeksgroep’

LMNR 1, dat liep van 2016-2018, was duidelijk succesvol, aldus Schoonhoven. ‘We zien dat alle fellows een enorme ontwikkeling doormaken en sterker in hun schoenen staan na het volgen van dit programma. Ze werken ook allemaal in verpleegkundig onderzoek en onderwijs.’ Zo is fellow Nienke Bleijenberg lector Proactieve Ouderenzorg aan de Hogeschool Utrecht en heeft Onno Helder het bedrijf Create4Care opgezet voor verpleegkundige innovaties. Schoonhoven: ‘We zien bloeiende onderzoekslijnen. Fellows bemoeien zich met het debat over verpleegkunde en er zit een aantal in raden van bestuur en raden van toezicht. Aan beleidstafels meepraten is belangrijk voor de ontwikkeling van ons vak.’

Hogescholen

LMNR 1 was gericht op high potentials bij universitaire centra en universiteiten. LMNR 2.0 liep van 2019 tot afgelopen februari en richtte zich specifiek op verpleegkundig onderzoekers en lectoraten aan hogescholen, waar veel onderzoek op het terrein van de verpleegkunde plaatsvindt. Annemarie de Vos was een van de 19 fellows in de 2e ronde. Bij de start was ze verpleegkundig onderzoeker bij het Amphia Ziekenhuis in Breda. Door deelname aan het LMNR-programma wilde ze zich als onderzoeker verder ontwikkelen.

De selectieprocedure was pittig, vertelt ze. ‘Ik was blij en trots dat ik mee kon doen. Deelname heeft me ook echt veel opgeleverd. Ik heb vorig jaar bijvoorbeeld 2 subsidies van ZonMw binnengehaald. Ik ben zekerder van mezelf geworden, kan mezelf beter presenteren, beter uitdragen wat ik wil en waar ik voor sta. LMNR heeft me een duwtje in de rug gegeven.’ Sinds januari van dit jaar is De Vos projectleider verpleegkundig leiderschap en wetenschap bij Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg. Het doel is een infrastructuur voor verpleegkundig onderzoek in te richten, als manier om dit structureel te borgen.

Actieonderzoek

De afgelopen 2 jaar hebben De Vos duidelijkheid gegeven over waar ze haar verdere onderzoek op wil richten. ‘Er is een structurele schaarste aan verpleegkundigen. Terwijl 43% van de verpleegkundigen die aan een hbo afstuderen, het beroep binnen 2 jaar weer verlaat! We weten uit veel wetenschappelijk onderzoek dat verpleegkundigen binnenboord blijven als ze plezier hebben in hun werk, zeggenschap en autonomie ervaren. Wat maakt dan dat wij ze niet weten te behouden?’ Door met onderzoekers, docenten en verpleegkundigen op de werkvloer samen actieonderzoek te doen, wil De Vos wetenschappelijk inzicht met verbeteringen combineren. Over haar ideeën voert ze nu gesprekken met hogescholen. Ze hoopt lector te worden.

Droom

Schoonhoven en De Vos dromen ervan dat over een aantal jaren onderzoek op elke verpleegkundige afdeling volkomen normaal is. Schoonhoven: ‘Dus ook in de wijk en in verpleeghuizen. We willen dat verpleegkundigen zo nieuwsgierig naar hun vak zijn dat ze zich vragen stellen die ze zelf in het klein uitzoeken of voorleggen aan een onderzoeksgroep. Verpleegkundig onderzoek moet vanzelfsprekend worden, net als dat bij andere disciplines het geval is.’