Handreiking helpt communiceren bij dementie

Aansluiten bij de wensen en behoeften van mensen met dementie, ook in de communicatie, maakt deel uit van goede zorg. Door hun hersenaandoening kunnen mensen met dementie informatie vaak niet goed meer verwerken. Soms hebben zij moeite de juiste woorden te vinden, en te begrijpen of te onthouden wat er zojuist is gezegd. Dit maakt communiceren met hen soms lastig.

Onbegrepen gedrag

In samenwerking met Alzheimer Nederland, het Nivel en Vilans ontwikkelden onderzoekers van het Trimbos-instituut daarom praktische hulpmiddelen voor de communicatie met mensen met dementie. Om de belangrijkste obstakels te achterhalen, werd een online vragenlijst uitgezet onder verpleegkundigen en verzorgenden van het landelijk Panel Verpleging & Verzorging en mantelzorgers van het Alzheimerpanel van Alzheimer Nederland. Van de professionals gaf bijna 70% aan communicatie vooral lastig te vinden wanneer de cliënt onbegrepen gedrag laat zien, zoals agressie, weglopen, dwalen of onrust. Ook zijn zorgverleners het onderling niet altijd eens over de aanpak van dit gedrag, en schuurt het soms in de communicatie met mantelzorgers.

Zorgmijdend gedrag

Verder vindt 60% van de zorgverleners communicatie bij zorgmijdend gedrag moeilijk, omdat dilemma’s ontstaan waarbij moet worden gekozen tussen eigen regie en veiligheid. Ook blijkt uit de enquête dat verpleegkundigen en verzorgenden meer tijd nodig hebben om cliënten met dementie rustig te kunnen begeleiden, met name bij onbegrepen gedrag.

Tips en voorbeelden

Op basis van de enquête en literatuuronderzoek ontwikkelden de onderzoekers praktische hulpmiddelen om te communiceren met mensen met dementie, met extra aandacht voor onbegrepen en zorgmijdend gedrag. Verpleegkundigen en verzorgenden probeerden deze hulpmiddelen 3 maanden uit in hun dagelijkse praktijk. Dat resulteerde uiteindelijk in een handreiking voor zorgverleners. Deze bevat tips voor de communicatie met zowel personen met dementie als met hun mantelzorgers en met collega’s. Per categorie zijn er tips, algemene adviezen en praktijkvoorbeelden. Ook is er informatie over verschillende vormen en fases van dementie, type professionals en de rol van cultuurverschillen.

Animaties

Op basis van de handreiking is een korte gespreksleidraad samengesteld en werden drie animaties gemaakt, die het gebruik van de tips in zorgsituaties verduidelijken. De onderzoekers hopen dat de handreiking zowel in de dagelijkse praktijk als in scholingen gebruikt zal worden. De handreiking is door Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) geautoriseerd als richtlijn voor communiceren met mensen met dementie.