Gezondere leefgewoonten kunnen ziekten door fors overgewicht voorkomen. Daarom komt de ‘gecombineerde leefstijlinterventie’ in 2019 in de zorgverzekering. Terecht, vinden deskundigen Ien van de Goor en Stef Kremers.
Leefstijlverandering in het basispakket
Mensen kunnen een gecombineerde leefstijlinterventie vanaf 2019 vergoed krijgen als hun overgewicht gezondheidsrisico’s oplevert en de huisarts hen verwijst. Daarnaast moet de interventie voldoende effectief zijn volgens het RIVM en binnen de Zorgverzekeringswet passen volgens Zorginstituut Nederland. Dit geldt voor drie interventies: de Beweegkuur, CooL en SLIMMER diabetes voorkomen. Elke zorgverzekeraar bepaalt welke van de drie hij in zijn polis opneemt.
De studie naar de Beweegkuur laat ook zien wat de uitvoering succesvol maakt. Een belangrijke factor is de coachingstijl van de leefstijladviseur, concluderen de onderzoekers uit observaties en zelfrapportages. Die bepaalt of de adviseur deelnemers warm krijgt voor verandering. ‘Vaak coachte men te veel op extrinsieke motivatie’, zegt Kremers. ‘Deelnemers gingen zich dan gezond gedragen omdat de leefstijladviseur zei dat het goed voor ze was. Intrinsieke motivatie werkt veel beter: dat mensen het zélf willen of het bijvoorbeeld leuk vinden ergens naartoe te fietsen. Die omslag bereiken is niet makkelijk, maar je kunt daarvoor gesprekstechnieken leren.’ De Beweegkuur is inmiddels aangepast: de centrale adviseur moet de competenties hebben van hbo-leefstijlcoach.
‘De leefstijlcoach heeft een belangrijke makelaarsfunctie tussen zorgverleners en preventiewerkers’
Een andere belangrijke randvoorwaarde is dat leefstijladviseurs een goed netwerk hebben. Kremers: ‘Dan verwijzen ze mensen sneller, bijvoorbeeld naar een buurtsportcoach, en kunnen ze hen persoonlijk overdragen. De buurtsportcoach krijgt daardoor betere informatie over de voorkeuren van de persoon.’
Multidisciplinaire aanpak
Kremers en Van de Goor vinden het terecht dat de gecombineerde leefstijlinterventie in het basispakket komt. Van de Goor: ‘Mensen die overgewicht hebben staan vaak ver af van wat wordt gezien als een gezondere leefstijl. Ze zijn niet opgegroeid met aandacht daarvoor en ze zitten vaak in moeilijke situaties. Gezonder leven komt bij hen niet van de grond met alleen advies van de huisarts. Iemand die op hun lijn zit, eventueel samen met een groep, kan ze helpen wél stapjes te zetten.’ De multidisciplinaire aanpak dicht de kloof tussen zorg en preventie, stelt Kremers. ‘De leefstijlcoach heeft een belangrijke makelaarsfunctie tussen zorgverleners en preventiewerkers zoals de buurtsportcoach. Dat contact komt tot nu toe zelden van de grond, terwijl we weten hoe belangrijk het is.’
Kosten en baten
De gecombineerde leefstijlinterventie kost geld, maar zal volgens de twee deskundigen uiteindelijk lonen. Gezondere mensen maken minder zorgkosten en zijn productiever. Die baten laten wel op zich wachten. Kremers: ‘De gevolgen van leefstijlverandering zie je pas op de langere termijn. De politieke cyclus van vier jaar is veel te kort om de baten mee te nemen. Je moet meer denken in termen van twintig jaar.’ Op het onderdeel medicijnen is wellicht eerder besparing mogelijk, denkt Van de Goor. ‘Bij overgewicht en risicofactoren krijgen mensen nu vaak snel cholesterol- en bloeddrukverlagende medicijnen. Je kunt je ook voorstellen dat de huisarts eerst, of eventueel tegelijkertijd, deze interventie voorschrijft.’
Invoering onderzoeken
Beiden zijn blij dat de invoering van de gecombineerde leefstijlinterventie vergezeld gaat van verder onderzoek. Van de Goor: ‘Je wilt weten of vergelijkbare groepen zich door de interventie anders ontwikkelen. Dat is nog best lastig, want die groepen moeten ook vergelijkbaar zijn in bijvoorbeeld erfelijke aanleg.’ Kremers vindt de implementatie een ander belangrijk onderzoeksthema. ‘Een valkuil is dat je een wildgroei krijgt aan gecombineerde leefstijlinterventies. Dat zorgverleners zeggen dat zij het aanbieden, terwijl wat zij doen er weinig mee te maken heeft.’
Alert op leefstijl
Kremers verwacht dat het effect van de interventie alleen maar zal toenemen, doordat in medische opleidingen meer aandacht komt voor leefstijl en coachingsvaardigheden. ‘Nieuw afgestudeerde huisartsen zijn alerter op leefstijl. Zij zullen mensen beter kunnen begeleiden en verwijzen naar gecombineerde leefstijlinterventies in hun regio.’
Een paar kilo’s afvallen kan voor mensen met flink overgewicht het verschil maken tussen wel of niet een chronische aandoening krijgen, zoals diabetes type 2. Om ze daarbij te helpen, komt in 2019 de gecombineerde leefstijlinterventie in het basispakket van de zorgverzekering. Deze combineert aandacht voor gezond eten en lichaamsbeweging. ‘Het doel is dat mensen zich een gezonder voedingspatroon eigen maken dat voor hen prettig en goed vol te houden is, en dat ze meer gaan bewegen’, zegt Ien van de Goor, hoogleraar effectiviteit individuele preventie bij Tranzo, Tilburg University. ‘Dat kost wel wat meer tijd en aandacht dan één keer veel kilo’s afvallen, waarbij je na een half jaar weer even zwaar of zelfs zwaarder bent.’
Oorsprong in Finland
De oorsprong van de gecombineerde leefstijlinterventie ligt in Finland. In een baanbrekende studie kregen mensen met overgewicht en risicofactoren voor diabetes twee jaar coaching om hun leefgewoonten te veranderen. Na vier jaar bleek hun kans op diabetes 58 procent lager dan in de controlegroep. Een vergelijkbaar programma in de VS bevestigde dit effect. ‘Deze groep wordt nu al tien jaar gevolgd en laat nog steeds grote verschillen zien in de ontwikkeling van chronische ziekten’, vertelt Stef Kremers, hoogleraar gezondheidsbevordering aan de Universiteit Maastricht.
Nederlandse navolging
Het Finse voorbeeld heeft in Nederland navolging gekregen in diverse programma’s. Eén daarvan is de Beweegkuur, ontwikkeld door NISB (nu Kenniscentrum Sport). Een centrale leefstijladviseur – bijvoorbeeld de praktijkondersteuner van de huisarts – coacht deelnemers in gedragsverandering. Daarnaast krijgen zij advies van een fysiotherapeut en een diëtist, deels in groepsbijeenkomsten.
Erkende interventie
Uit onderzoek van Kremers en zijn collega’s, gesubsidieerd door ZonMw, blijkt dat deelnemers aan de Beweegkuur gemiddeld ruim twee kilo afvallen. Bovendien veranderen ze hun voedings- en beweegpatroon. Dat laatste vindt Kremers het meest interessant, ‘want alleen volgehouden gedragsverandering leidt tot volgehouden gewichtsverlies’. Het onderzoek leverde de Beweegkuur het predicaat op van ‘erkende interventie’, een voorwaarde voor eventuele vergoeding vanuit de zorgverzekering.
Auteur: Krista Kroon
Fotograaf: Hollandse Hoogte, David Rozing
Publicatiedatum: 4 oktober 2018